1988 թվական, Երկրաշարժ՝ տառապանքների ճանապարհներով կարծրացած հողում…Երկիրը շարժվեց, և այդ նենգ շարժումը պետք է մխրճվեր Սպիտակ ու Լենինական, Վանաձոր, Նալբանդ անունով գյուղը պետք է ավերեր հիմնահատակ, պետք է ցնցեր Հայաստանի ողջ տարածքը, պետք է խենթացներ մի մի ողջ ժողովրդի ու չվերջացող արցունքների հեղեղի, փոշու, ծխի մեջ, ավերակների, փլատակված տների տակ պետք է մարեին բազմահազար հառաչանքներ ու փրկություն աղերսող մոր ու մանկան, ծերունիների, բողբոջող ջահելների, նոր հարսնացած ու կանաչ-կարմիրը նոր կապած երիտասարդների, երկունքի բերկրանքը չապրած դեռատի կանանց հուսահատ ճիչեր…Լուսաբացը չկարողացավ օր դառնալ, ցերեկը՝ խավար գիշեր դարձավ, և մահվան ուրվականներով ու ստվերներով լցվեցին քաղաքները…
…Ավերված մանկապարտեզներից փոշու ու քարերի տակից կիսով չափ դրսում մնացած ջարդված, գզգզված խաղալիքներն ասես ձայն էին տալիս անթաղ մանուկներին, օգնություն աղերսում, փլատակված դպրոցների շրջակայքում այս ու այն կողմ շպրտված գրքերն ու տետրերը, դպրոցական պայուսակները նրա՛նց էին փնտրում, ում ձեռքերն այլևս անկարող էին գիրք ու տետր բռնել, գրել ու բարբառել բառերը հայոց…Մի նոր, մի անանուն նորօրյա Եղեռն՝ կոչեցին Երկրաշարժ…
…Պատանքվեցին սեր ու ծիծաղ, լռեցին երգ ու պար, ու լաց եղավ դուդուկը մղկտաձայն…Ո՞վ էր տեսել, ո՞վ էր լսել, որ խաղաղ օրերում մի ամբողջ գերդաստան վերանա, որ գիրկ գրկի՝ մոր ու մանկան գտնեն բետոնե սալերի տակ, որ մի ընտանիքից 4-5 երեխա միաժամանակ ննջեն հավերժ, որ հարսնաքողի տակ չքնաղ դեմքերը ծածկած հարսնացուները չհասցնեն մտնել ամուսնական առագաստ, որ երկունքի ցավերի մեջ ծննդաբերող կինը չհասցնի վայելել ճիչը իր մանկան…
…Դեկտեմբերի 7, 11 անց 41 րոպե…Առկախ ու անձայն մնացին «Յոթ վերք»-ի զանգերը ղողանջուն, ժամհար չմնաց՝ զանգերը տար…Խենթացավ ցավից մի ողջ ժողովուրդ, տուն չմնաց, որ կորուստ չունենար, մարդ չմնաց, որ հարազատ չփնտրեր…Մեկը գտավ իր տիկնիկին, մյուսն՝ իրենց ընտանեկան ալբոմը բզկտված, մեկը՝ մորը, մյուսն՝ իր թոռանը, մեկը… հարազատի մարմինն անշունչ և…«ուրախացավ», որ գեթ մարմինն առավ իր գիրկն ու գերեզման փորեց, գոնե հողին հանձնեց մարմինը…Կորցրեցին ու գտան, խենթացան ու վերածնվեցին, կառուցեցին ու վերանորոգեցին, երգեցին ցավի ու վերազարթոնքի երգեր, պարեցին խոլական ու ապրելու, ապրեցնո՛ղ, հաղթակա՛ն պարեր… Դղրդաց գետինը, երկինքը որոտաց՝ մենք ապրելո՛ւ ենք դեռ, մենք ոտքի՛ ենք կանգնելու, արարելո՛ւ ենք դարձյալ, մենք շատ ենք դիմակայել պատմության անսանձ հոլովույթում մեզ բաժին հասած դժվարություններին ու ցավերին բազում, մենք անցել ենք հայահալած կոտորածների, կրակների միջով և ծնկի չենք եկել ճակատագրով մեզ բաժին հասած տառապանքներից…Մենք կա՛նք…
…2019 թվական, դեկտեմբերի 7, 11-ն անց 41 րոպե…քանի՜-քանի՜ երեխաներ ծնվեցին ու կծնվեն, քանի՜-քանի՜ եկեղեցիներում ժամերգություններ ու պատարագներ եղան, հիշատակի մոմեր վառվեցին այսօր ու խնկարկեցին 25-30 հազար անմեղ զոհերի հիշատակը պայծառ…և եղև ԼՈՒ՛ՅՍ:
Լուսաբացն օր դարձավ, օրը՝ երեկո. գիշերն ի բարի՛ն լինի հավիտյան:
Կարինե Ավագյան