Մարդկային հիշողությունը, մինչև գրերի գյուտը, տարբեր ժողովուրդների մոտ պահպանվել է սաքերի ու առասպելների ձևով կամ քարաժայռերին թողած սիմվոլների պատկերներով: Հունական պատմագրության մեջ հիշատակվում է մեզ հասած բաբելոնյան աշտարակաշինության, նրա կառուցման ու կործանման, նոր ազգերի ու լեզուների առաջացման պատմությունը: Ըստ այս պատումի Աստված չհանդուրժեց մարմնեղ ու հզոր մարդկանց մտադրությունը՝ կառուցել մի երկնաքեր աշտարակ, իրենց արարչի մոտ գնալու, երկնային դրախտում կյանքը վայելելու նպատակով: Աստված չցանկացավ վնաս պատճառել իր ստեղծած էակներին, խճճեց նրանց միասնական լեզուն, նոր լեզուներ պարգևեց աշտարակաշինարար խմբերին, որոնք այլևս չկարողացան հաղորդակցել միմյանց հետ, կիսատ թողեցին երկնաքեր աշտարակի շինարարությունը ու միևնույն լեզվով խոսողների խմբերը ցրվեցին աշխարհով մեկ: Իրև ուժից ու հարստությունից արբեցած մարդիկ շատ մեծամտացան ու իրենց նվիրեցին երկրային անցողիկ հաճույքներին: Փոխադարձ սիրո և արդարության փոխարեն նրանց մեջ բույն դրեց միմյանց ատելու ցանկությունը, թշնամությունը, ողջախոհության փոխարեն՝ անամոթությունը, խոսքի ու մտքի անպարկեշտությունը: Եվ բոլորը շեղվել ու դարձել էին անբարոյական:
Կարծում եք միլիոնավոր տարիների ընթացքում մարդկությունը իրենց հիմնավորապես թոթափեց հոգու մեջ մտած դիվային սովորությունները: Իզուր չէ, որ մեր նախորդ իմաստունների խոսքը դարձել է ասացվածք՝ «Հոգու հետ մտել է, հոգու հետ էլ դուրս կգա»: Իզուր չէ, որ այսօր էլ ամենուր, նաև մեզ նման փոքր երկրում, մոլեգնում է սուտը, կեղծիքը, ատելությունը միմյանց նկատմամբ, ամբարտավանությունը: Կյանքի գլխավոր նպատակ է դարձել ընչաքաղցությունը, հարստանալու մարմանջը՝ ամեն գնով: Իշխում է Զիմզիմովի փիլիսոփայությունը՝ «Երկիրը դիմակ է, մարդը՝ դանակ, կտրի ու կեր», կտրի ու կեր: Հենց այդպես էլ վարվում ենք մեր սիրելի երկրի հետ:
ԱՇՈՒՆ ԷՐ, ՉԵԿԱԾ ՁՄԵՌ
ԿՈՏՐՎԵՑ ՈՂՆԱՇԱՐԸ ՄԵՐ
XX դարավերջի աշնանը՝ 1999թ. հոկտեմբերի 27-ին կատարվեց մի ոճիր, որը փաստորեն նոր թափ հաղորդեց կողոպտված ու բռնաբարված Հայոց երկրի գահավեժ անկումին, հարցականի տակ թողեց դարեր շարունակ Ազատ-Անկախ պետականություն ունենալու հայոց երազանքը:
ՀՀ Ազգային Անվտանգության Ծառայության գաղտնի գործակալ (ըստ մամուլի տեղեկատվության) Նաիրի Հունանյանի ինքնաձիգներով զինված հրոսակախումբը ներխուժեց ՀՀ ԱԺ նիստերի դահլիճ և դիպուկ կրակոցներով գնդակահարեց խորհրդարանի նիստը վարող, ԱԺ նախագահ Կարեն դեմիրճյանին՝ իր տեղակալներով հանդերձ, ՊՆ նախարար, ազգային հերոս, նորանշանակ կառավարության վարչապետ Վ. Սարգսյանին: Դահլիճում նստած պատգամավորներին ահաբեկելու նպատակով արձակած կրակահերթի զոհ դարձան ևս չորս պատգամավորներ, իսկ մի քանիսն էլ ստացան տարբեր աստիճանի վերքեր: Այս քարմնելի ոճիրին ականատես եղան միլիոնավոր հեռուստադիտողներ, ոմանք էլ լսեցին ռադիոյով: ԱԺ-ում ահաբեկչությունը կատարվեց օրը ցերեկով, ՉԻԺ-ի նստավայրի տարածքը հսկող, մուտքերի դարպասները վերահսկող զինված պահակախմբի քթի տակ, շինության մուտքի ընդարձակ նախասրահի և միջանցքների մշտարթուն հսկողության պայմաններում: Ոճրագործները շատ ինքնավստահ ու սառնասիրտ էին գործում դահլիճում, բջջային հեռախոսով տեղեկացնում էին անցուդարձը, ինչ որ մարդկանց չփորձեցին նույնիսկ հեռանալ դահլիճից: Խմբապետ Նաիրին պահանջեց դահլիճ հրավիրել ՀՀ նախագահ Ռ. Քոչարյանին:
Գերված պատգամավորների մի մասը պատսպարվել էր նստարանների տակ, մյուսներն էլ կծկվել էին իրենց աթոռների վրա, խուսափելու պատահական կույր գնդակներից (հետագայում մամուլում հիշատակվեց, որ դահլիճում 50 պատգամավորներ զինված են եղել ատրճանակներով): Մինչև նախագահի գալը, Նաիրին «մեծահոգաբար» թույլ տվեց որ դեպի ելքի դուռը սողացող վիրավորին բուժօգնություն ցույց տան բժշկուհին ու բուժքույրը: Նախագահի հետ խորհրդակցելուց հետո ահաբեկիչ մարդասպանները սրերը փառքով դրեցին պատյան և զինված պահակախմբի ուղեկցությամբ «բերման ենթարկվեցին կալանավայր»: Անկասկած ծրագրավորողները երկար ժամանակի մարզել էին ահաբեկիչներին և երաշխավորել էին նրանց անվտանգությունը, դրժեցին իրենց խոստումը:
Հայ Շերլոկ Հոլմսերը գլխահակ հրահանգի էին սպասում՝ բացահայտելու ահաբեկչության կազմակերպիչներին: Բայց, քանի որ կասկածյալներ չկային, իսկ կատարողները պատրաստ էին կրելու իրենց պատիժը, ուրիշ ու՞մ մեղադրեն. Ամերիկայի՞ն, Ռուսաստանի՞ն, թե՞ Հայաստանի ծպտյալ կազմակերպիչներին: ՀՀ գլխավոր դատախազը փորձեց վահանականության տեսությամբ լուծում տալ խնդրին «Ու՞Մ ՈՐ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ». ըստ երևույթին նա խճճվեց տեսության բարդ լաբիրինթոսում, քանզի ինչուներն այնքան շատ էին ու անհավանական, արտասովոր ու հակասական, որ ՀՀ գլխավոր դատախազը դժվարացավ բացահայտել թե որտեղ է թաղված շան գլուխը: Գուցե և կռահեց, կասկածեց, բայց չհամարձակվեց բարձրաձայնել աներևույթ հանցագործ քրեական խմբի անունը: Որպես իրեն հարգող պարկեշտ ու պատվասեր պետական բարձրաստիճան պաշտոնյա՝ ընկրկեց, առժամանակ անց, իր դիմումի համաձայն, ազատվեց աշխատանքից: Չէ որ այդպես են վարվում ժողովրդավար երկրների բարձրաստիճան պետական գործիչները, նույնիսկ ոլորտի պատասխանատուներն ու պրեզիդենտները, երբ երկրում արտակարգ իրադարձությունների լուծումը չեն գտնում: Շատ շատերի համար լավագույն օրինակ են հանդիսացել Ֆրանսիայի նախագահ Դը Գոլը և ԱՄՆ-ի պրեզիդենտ Էյզենհաուերը, որոնք սիրված էին իրենց ժողովուրդների կողմից որպես ռազմական փառավոր գործիչներ:
Բայց երբ որոշ առիթներով ժողովուրդը ցուցադրեց իր դժգոհությունը նրանց հանդեպ, նրանք ոչ թե ընդդիմացան, առհամարհեցին ժողովրդի պահանջը, այլ խաղաղ իրենց տեղը զիջեցին նոր թեկնածուներին, որովհետև չէին տառապում մեծամտությամբ և ընչաքաղցությամբ, մնացին իրենց ժողովրդի գիտակության մեջ որպես սիրելի և փառապանծ զորավարներ: Իհարկե դարավոր պետականություն ունեցող այս երկրները համեմատելի չեն նոր-նոր ինքնավարություն ձեռք բերած Հայաստանի հետ, ոչ էլ ԱՄՆ-ի պրեզիդենտ Ջոն Քենեդու և Հայաստանի ԱԺ նախագահ Կ. Դեմիրճյանի ու վարչապետ Վ. Սարգսյանի դեմ կատարված ոճրագործություններն են համեմատելի, քանի որ շուրջ 50 տարի առաջ Քենեդու հանդեպ կատարված ոճրագործության կազմակերպիչներին այսօր էլ են փնտրում ամերկյան հետախույզները, հաշվետվություններ ու գրքեր գրում փնտրտուքի արդյունքների մասին, իսկ մեր զոհերի մասին ժողովրդական ասեկոսներ են շրջանառվում միայն, հայտնի էլ չի հետաքննությունը կասեցվել է թե ոչ, Նաիրին բանտախցու՞մ է, թե ինչ որ երկրում է Արգիշտի կամ Նոյ անունով և 2 տարի անց կվերադառնա ներման քաղվածքը ստանալու՝ որպես սփյուռքահայ կամ այլազգի:
5-6 հազար դարերի ընթացքում երբեք հայ ժողովուրդը արքայասպան չի եղել, նույնիսկ պատերազմի ժամանակ գերի ընկած հակառակորդի թագավորին՝ իր հարցերով, հայ սպարապետը թույլ է տվել հեռանալ մարտադաշտից: Հայի դարավոր վեհանձն կերպարը պղծեց Նաիրին:
Հ. Մանուկյան