Sputnik Արմենիայի սյունակագիր Արման Աբովյանը նշում է, որ չնայած հայ-թուրքական բանակցությունների հեռանկարները դրական գնահատող ՀՀ իշխանությունների քարոզչությանը, Թուրքիան մինչ օրս ոչ մի կառուցողական քայլ չի արել Հայաստանի նկատմամբ։
Հայ-թուրքական և հայ-ադրբեջանական բանակցությունների շուրջ զարգացող իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ Հայաստանը թուրք-ադրբեջանական տանդեմի կողմից դիտվում է բացառապես որպես տարածաշրջանային էթնոքաղաքական տարր, որը կորցրել է իր սուբյեկտայնությունը։
Հաշվի առնելով թուրք-ադրբեջանական բանակցային ուղու վրա ՀՀ իշխանությունների համակարգային ձախողումները, որտեղ Հայաստանը չի կարողանում արդյունավետ գիծ կառուցել՝ չեզոքացնելու Բաքվից և Անկարայից եկող սպառնալիքը, սա Փաշինյանի «խաղաղության դարաշրջանի» գրեթե հնգամյա պատմության բավականին տրամաբանական և սպասելի արդյունքն է։
«Թուրանական ճեպընթացի» հայկական ուղին
Ստեղծված իրավիճակն արդարացնելու համար ՀՀ իշխանությունները, իշխանամետ լրատվամիջոցները և այսպես կոչված «արևմտյանները» (որոնք իրականում սպասարկում են թուրք-ադրբեջանական տանդեմի շահերը) բերում են հետևյալ փաստարկները.
Առաջին` պետք է շտապ բարելավենք հարաբերությունները Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ, քանի որ հաշվի առնելով նրանց ագրեսիվ հռետորաբանությունը՝ մենք չենք կարողանա դիմադրել նրանց հակամարտության դեպքում։
Երկրորդ` պետք է հասնենք Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ հաղորդակցությունների բացմանը, քանի որ դա հայկական տնտեսությանը հնարավորություն կտա դիվերսիֆիկացնել իր կարողությունները։
Երրորդ` թուրք-ադրբեջանական տանդեմի հետ հարաբերությունների կարգավորումը թույլ կտա հայերին դուրս գալ ռուսների ազդեցությունից։
Այս ամենը հիմնավորվում է նրանով, որ թուրքերը, իբր, փոխվել են, և նրանք այլևս այն բարբարոսներն ու մարդասպանները չեն, և իբր նրանց հետ կարելի է «պայմանավորվել»։
Ո՞ւր է գնում «թուրանական Էքսպրեսը». թուրքամետ ռազմաքաղաքական միության սպառնալիքները
Միանգամից նշենք, որ վերոնշյալ բոլոր կետերը հնչում են հակահայկական քարոզչության ֆոնին, որը Թուրքիան և Ադրբեջանը գրեթե երեք տասնամյակ տարածում են Հայաստանում իրենց հինգերորդ շարասյան միջոցով, որը հմտորեն քողարկված էր «արևմտյանների» անվան ներքո։ Ընդհանրապես, պետք է նշել, որ ռուսաֆոբիան և թուրքաֆիլիան հայ հասարակության մեջ հոմանիշներ են դարձել, ինչը միանշանակ մատնանշում է այն, թե «որտեղից են երևում Հայաստանում հակառուսական քարոզչության ականջները»։
Սակայն վերոնշյալ պատմությունների հեղինակները ներկայիս «հայ-թյուրքական» պատմության մեջ չեն խոսում մի շատ կարևոր նրբության մասին, որը չեղարկում է հայ-թյուրքական «հաշտեցման» օգտին հնչող բոլոր կեղծ-փաստարկները։
Խոսքն առաջին հերթին այն մասին է, որ ո՛չ Անկարան, ո՛չ էլ Բաքուն չեն նախատեսում բարելավել հարաբերությունները Երևանի հետ այն տրամաբանությամբ, որը ընկած է ներկայիս ՀՀ իշխանությունների քարոզչության հիմքում։
Մի կողմ թողնենք Ադրբեջանը, հատկապես, որ այս երկիրը բավական բացահայտ և ուղղակիորեն հայտարարում է Հայաստանը քանդելու իր ծրագրերի մասին (այլ բան է, որ մենք ձևացնում ենք, թե չենք լսում, ու շարունակում ենք ստել ինքներս մեզ): Այստեղ այլ խնդիր է։
Թուրքական շեշտադրությամբ հայկական լիբերալիզմը. ի՞նչ է սպասում Հայաստանին
Թուրքիան «ավելի նուրբ» է գործում, և այստեղ շատ ավելի կարևոր է ոչ թե այն, ինչ ասում են թուրքերը, այլ այն, ինչ անում են։
Իսկ Անկարայի քայլերը հստակ ցույց են տալիս, որ այն Երևանի հետ բանակցությունները չի դիտարկում որպես հարաբերությունները կարգավորելուն ուղղված ինչ-որ գործընթաց, այլ գործում է Հայաստանը կլանելու տրամաբանության մեջ, ինչը առանձնապես նույնիսկ չի էլ թաքցվում։
Դատեք ինքներդ։
Թուրքիան ոչ մի, ընդգծում եմ` ՈՉ ՄԻ կառուցողական քայլ չի արել Հայաստանի նկատմամբ նույնիսկ Արցախը Ադրբեջանի վերահսկողության տակ հանձնելուց հետո, չնայած դրանից առաջ թուրքերը հրապարակավ պնդում էին, որ եթե հայկական կողմը նույնիսկ աննշան զիջումների գնա, մեր երկրների միջև սահմանն անմիջապես կբացվի։
Իսկ իրականում մենք տեսնում ենք, որ նույնիսկ Արցախը հանձնելուց և երրորդ երկրների քաղաքացիների ու դիվանագետների համար սահմանը բացելու վերաբերյալ ՀՀ իշխանությունների հետ պայմանավորվածություններից հետո, թուրքերն իրականում ոչինչ (շեշտում ենք՝ ՈՉԻՆՉ) չարեցին, ըստ էության ցույց տալով իրենց իրական մտադրությունները և խոսքի արժեքը, նույնիսկ ամենալոյալ ՀՀ կառավարության նկատմամբ։
Սակայն թուրքական կողմից հարաբերությունների կարգավորման համատեքստում ամենաբացահայտ և նվաստացուցիչ «ակնարկներից» մեկը Թուրքիայի խորհրդարանի անդամների նախաձեռնությունն էր` Հայաստանի և Թուրքիայի միջև սահմանային անցակետի թուրքական հատվածը վերանվանակոչել մարդասպան և տականք, 1915 թվականի հայոց ցեղասպանության ճարտարապետ և նախաձեռնող, Թուրքիայի նախկին ներքին գործերի նախարար Թալեաթ փաշայի անունով։
Հենց այն Թալեաթ փաշայի, որին Բեռլինում մահապատժի ենթարկեց հայ վրիժառու Սողոմոն Թեհլիրյանը՝ վրեժ լուծելով մեկուկես միլիոն հայերի արյան և մահվան համար։
Ի դեպ, Թալեաթ փաշայի մեղքն ապացուցել էր հենց թուրքական դատարանը, որի դատավճռից Թալեաթը փախել էր Եվրոպա։
Բայց պատմական հղումներով չեմ ձանձրացնի, ավելի կարևոր է այն, որ թուրքերը շատ լավ գիտեն, թե ինչ մեծ նվաստացում է սա հայերի համար, որոնց հետ Թուրքիան, իբր, փորձում է հարաբերություններ կառուցել: Թուրքերը պարզապես ավելի հասկանալի և շոշափելի ակնարկ չէին կարող անել Հայաստանի հետ կապված իրենց իրական նպատակների մասին:
Եվ այստեղ շատ կարևոր է նշել, որ եթե հայ հասարակությունը (իշխանությունների մասին չեմ խոսում, այստեղ անհույս է ինչ-որ բան ասելը) հրաժարվի հասկանալ թուրքերի ակնարկների իմաստը, ապա մենք պարզապես կկրկնենք հայ ժողովրդի ավելի քան հարյուրամյա պատմություն ունեցող ողբերգական ուղին: Թուրքերը, համենայնդեպս, այդ մասին արդեն ոչ թե ակնարկում, այլ հեգնանքով բղավում են մեր դեմքին: