Ամենամյա այս ձեւաչափի առանցքային իմաստը հարցի պարզաբանումն է, թե մեզ հետ ինչ է տեղի ունեցել, ունենում, որտեղ ենք հասել կամ որտեղ ենք գտնվում: Այս մասին այսօր՝ ապրիլի 10-ին, կռավարության 2023 թվականի կատարողականի քննարկման ժամանակ իր ելույթում նշեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:
«Այս որքան պարզ, նույքան էլ բարդ հարցի պատասխանը, թերեւս վերջնականորեն ձեւակերպելուն ինձ օգնեց վերջերս ԱԺ-ում տեղի ունեցած մի հարցուպատասխան, որի շուրջ մտածումներն ինձ համար ակնհայտ դարձրեցին, որ 2021-ից ի վեր այս դահլիճում տեղի ունեցող բանավեճերը որքան էլ հանրության աչքին անքաղաքավարի, ապաքաղաքական ու անբովանդակ թվան, իրականում հայեցակարգային, բովանդակային եւ ռազմավարական լրջագույն խորք ունեն, որովհետեւ եծ հաշվով այդ բանավեճերում բախվում են երկու տեսակետներ, հայեցակարգային եւ ռազմավարական երկու պատկերացումներ:
Դրանցից մեկը կարելի է տեղավորել պատմական Հայաստան, մյուսը իրական Հայաստան բանաձեւերի ներքո»,-ասաց նա՝ հավելելով, որ այս բանավեճը սկիզբ է առել 2020-ի պատերազմից հետո:
«Մինչեւ 44-օրյա պատերազմը Հայաստանում հանրային քաղաքական կոնսենսուս կար, որ պատմական եւ իրական Հայաստանները ոչ միայն կարող են գոյակցել, այլեւ կարող են ուժեղացնել մեկը մյուսին: Այս տեսակետը ընդունելի եւ անգամ սիրելի է եղել նաեւ կառավարող մեծամասնության, անձամբ ինձ համար եւ դա արտահայտվել է մի շարք փաստաթղթերում, հայտարարություններում դիրքորոշումներում:
Կառավարության եւ անձամբ իմ հոգեբանական, քաղաքական եւ գործնական տրանսֆորմացիան, որ տեղի է ունեցել բոլորիդ աչքի առաջ, բայց չի ձեւակերպվել որպես այդպիսին հենց սրանում է: Կառավարությունը եւ անձամբ ես հանգել ենք այն եզրակացության, որ պատմական Հայաստանը եւ իրական Հայաստանը ոչ միայն համատեղելի չեն, այլեւ հաճախ հակոտնյա են միմյանց, եւ նույնիսկ լրջագույն սպառնալիքներ են ստեղծում մեկը մյուսի համար»,-ասաց Փաշինյանը եւ փորձեց բացատրել, թե ինչու:
«Ես եւ կառավարությունը երկար ժամանակ լինելով պատմական Հայաստանի հոգեբանության եւ ավանդույթի կրող, միայն 2022-ին արձանագրեցինք, որ Հայաստանի անվտանգության ապահովման առանցքային գործոնն արհամարհված է եւ մեր պետականության հիմնադրման առաջին տարիներից է դա տեղի ունեցել: Այդ գործոնը ՀՀ միջազգայնորեն ճանաչված սահմաններն են, ՀՀ միջազգայնորեն ճանաչված տարաքը:
Միայն 2022-ի սեպտեմբերյան պատերազմից հետո ես աներկբա եւ միանշանակ համոզվեցի, որ ՀՀ միջազգայնորեն ճանաչված տարածքի արձանագրումն է, որ կարող է լրացուցիչ եւ որոշիչ գործն դառնալ մեր երկրի անվտանգությունն ապահովելու հարցում: Այդ պահից փաստացի, քաղաքական եւ հոգեբանական մի գործընթաց մեկնարկեց, որ կարելի է անվանել սահմանազատման գործընթաց իրական Հայաստանի եւ պատմական Հայաստանի միջեւ»,-ասաց նա՝ հավելելով, որ այս սահմանազատման գործընթացն ավելի հեշտ չի ընթանում, քան Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ սահմանազատման գործընթացը:
«Իրական եւ պատմական Հայաստանների միջեւ սահմանազատման գործընթացը շատ ավելի ցավոտ է ըն թանում նաեւ այն պատճառով, որ այդ սահմանազատումը տեղի է ունենում մեղզնից յուրաքանչյուրի ներսում եւ ի հայտ է բերում անսպասելի շերտեր ու նրբերագներ: Ըստ այդմ, պատմական Հայաստանը չի ճանաչում իրական Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը, որովհետեւ իրական Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը սահմանափակող գործողություն է պատմական Հայաստանի համար: Այս առումով պատմական Հայաստանը կամա, թե ակամա ձայնակցում է մի շարք երկրների հետ, որոնք նկրտումներ ունեն իրական Հայաստանի ինքնիշխանության, տարածքների նկատմամբ, որովհետեւ իրական Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը միջազգային ճանաչված սահմանը նույնկերպ սահմանափակող գործոն է այդ երկրների ախորժակի համար»,- հայտարարեց ՆԻկոլ Փաշինյանը: