Ի՞նչ հետևանքներ կլինեն, եթե Ադրբեջանին հաջողվի գրավել Բերձորը և փոխել ճանապարհը
Եթե Ադրբեջանին հաջողվի ստիպել փոխել «Լաչինի միջանցքի» երթուղին, ապա դա կունենա մի քանի խիստ վտանգավոր հետևանք, որոնք առաջացնելու են նոր անվտանգային ու քաղաքական սպառնալիքներ թե՛ Արցախի, թե՛ Հայաստանի Հանրապետության համար։ Նշենք դրանցից մի քանիսը.
Հայաստանի դե-ֆակտո իշխանությունը հերթական անգամ Ադրբեջանին է հանձնելու հայկական նոր տարածքներ, շարունակելու է միակողմանիորեն տարածքային զիջման գնալ պատերազմի ավարտից երկու տարի անց։
Ռուսական խաղաղապահները կտեղակայվեն նոր մայրուղու երկայնքով, ինչի պատճառով Բերձորն ու հարակից գյուղերը կհայտնվեն Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո։ Արդյունքում Ադրբեջանը կգրավի նոր հայկական բնակավայրեր։ Թշնամու կողմից Արցախի օկուպացված տարածքը կմեծանա ևս մի քանի բնակավայրով։
Տեղի հայ բնակիչները կմնան առանց պաշտպանության ու ստիպված կլինեն լքել իրենց հայրական տները, շուրջ 1000 հոգի կդառնա հայրենազուրկ ու բռնագաղթված՝ ստեղծելով հումանիտար նոր ճգնաժամ։
Հայաստանի Հանրապետությունը Արցախին կապող բոլոր ենթակառուցվածքները (էլեկտրա- և այլ հաղորդալարեր, գազատար և այլն) կհայտնվեն Ադրբեջանի լիարժեք վերահսկողության ներքո։ 2022 թ. ձմռանը և գարնանն Ադրբեջանը արդեն երկու անգամ կտրել է իր վերահսկողության տակ ընկած հայկական գազատարը, որի արդյունքում Արցախը լիարժեք զրկված էր ջեռուցումից, առաջացել էր հումանիտար աղետ։ Որևէ երաշխիք չկա, որ նման դեպքերը չեն կրկնվի նաև ապագայում։ Ավելին, ադրբեջանական կողմը նման միջամտություններով փորձելու է Արցախը լիարժեք կտրել Մայր Հայաստանից և ինտեգրել իր տարածքի մեջ՝ հայկականի փոխարեն բոլոր հաղորդակցությունները կապելով իր ցանցերին։
Ադրբեջանի կողմից կառուցված նոր ճանապարհն անցնում է անհամեմատ ավելի վատ աշխարհագրական տեղանքով, ինչի պատճառով հատկապես վատ եղանակային պայմանների դեպքում այն դառնալու է դժվարանցանելի կամ ընդհանրապես անանցանելի։ Արդյունքում՝ Արցախի մեկուսացումը կարող է տեղի ունենալ նաև այս պատճառով։ Ավելին, նոր ճանապարհը լիարժեք վերահսկելի է դառնում Ադրբեջանի Զինված ուժերի համար։
Բերձորի ու շրջակա գյուղերի հայկական ողջ ժառանգությունը (հուշարձանններ (եկեղեցիներ, մատուռներ, տասնյակ խաչքարեր, աղբյուրներ) և հասարակական նշանակության այլ շինություններ) կոչնչացվեն Ադրբեջանի կողմից, ինչին ականատես ենք օկուպացված բոլոր տարածքներում՝ Նախիջևանից մինչև Արցախ (Շուշի, Հադրութ, Քարվաճառ և այլն)։
Հայաստանի Հանրապետության Գորիսի շրջանի հայկական գյուղերը, որոնք սահմանակցում են «Լաչինի միջանցքի» հայկական գյուղերին, կդառնան սահմանային և կգտնվեն Ադրբեջանի ԶՈՒ ուղիղ նշանառության տակ։ Ավելին, Ադրբեջանի համար հնարավորություն կստեղծվի է՛լ ավելի ամրապնդել իր ռազմավարական դիրքերը Սյունիքի հանդեպ՝ հաջորդ պատերազմում ունենալով բացահայտ առավելություն, իսկ դա կգոյացնի նոր սպառնալիք ՝ հաշվի առնելով Ադրբեջանի տարածքային հավակնությունները Սյունիքի նկատմամբ։
Հայաստանը բանակցային դիրքերում հերթական միակողմանի զիջումը կանի Ադրբեջանին։
պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան