Վերջին տարիներին Ադրբեջանը զգալի դերակատար է դարձել զենքի համաշխարհային շուկայում։ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության ձեռնարկությունների արտադրանքի շուրջ 60 տոկոսն արտահանվում է արտասահման։ Ընդ որում, ինչպես հայտնի է դարձել, Բաքուն չի խորշում պատերազմող երկրներին զենքի գաղտնի մատակարարումներից։
Պաշտոնապես Ադրբեջանը Ռուսաստանի եւ Ուկրաինայի ռազմական հակամարտության նկատմամբ չեզոքության դիրքորոշում ունի։ Բազմիցս Ադրբեջանի նախագահ Ի.Ալիևի շուրթերից հնչել են խոսքեր այն մասին, թե որքան կարևոր է՝ «առաջնորդվելով միջազգային իրավունքի նորմերով և սկզբունքներով, ուկրաինական հարցը լուծել քաղաքական, դիվանագիտական ճանապարհով»։
Սակայն փաստերը հակառակի մասին են խոսում։ Ռազմական թեմատիկային նվիրված ուկրաինական ֆորումներում տեղեկություն է հայտնվել այն մասին, որ Ադրբեջանն Ուկրաինային բավականին լուրջ սպառազինություն է մատակարարում, դրանք QFAB – 250 LG լազերային ուղղորդմամբ սրբագրվող ավիառումբեր են: Այդ արկերը կիրառվել են Ադրբեջանի ռազմաօդային ուժերի կողմից ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ընթացքում ,և թույլ են տալիս թիրախները խոցել մինչև 12 կմ հեռավորության վրա՝ 10 մ շեղումով: նշվում է, որ այդ տեսակի ավիառումերը Ադրբեջանի ժամանակակից մշակումն են՝ Թուրքիայի հետ համատեղ:
Համաժողովի հատկապես չեզոք օգտատերերին հաջողվել է փաստաթղթեր ստանալ, որոնք հաստատում են 2022 թվականի ապրիլին ուկրաինացի զինվորականներին զինամթերքի մատակարարման փաստը: Հետաքրքիր է, որ Ադրբեջանն Ուկրաինային զենք է մատակարարել ոչ թե ուղղակիորեն, այլ Սուդանի տարածքով։
Փաստաթղթերից հետեւում է, որ CIHAZ Industrial Association ընկերությունը (ԱՀ պաշտպանության նախարարությանը կից կազմակերպություն) ավիառումբներ է ուղարկել ուկրաինական «Ուկրսպեցէքսպորտ» պետական ընկերությանը: Մատակարարման համար պատասխանատու Ուկրաինական «Մերիդիան» ավիաընկերությունը «Հարթում» օդանավակայանից (Սուդան) ավիառումբեր է տեղափոխել «Ժեշուվ» օդանավակայան ՝ հետագայում Ուկրաինա տեղափոխելով: MEM 5002 չվերթը կատարվել է ապրիլի 16, 18, 20, 22, 24, 26, 28 և 30-ին։
Նման ավիառումբի քաշը հասնում է 270 կգ: Այս պարամետրերը համապատասխանում են QFAB-250 LG ավիառումբին: Հատկանշական է, որ բացի Ուկրաինական Սու-25 գրոհայիններից, արկերի այս տեսակը կարող է օգտագործել նաև Bayraktar ԱԹՍ-ն ։
Ոչ պակաս հետաքրքիր է իրավիճակը ադրբեջանական արտադրության 20N5 82մմ ականանետերի հետ։ Այս տեսակի զենքը ներկայումս ակտիվորեն օգտագործվում է ուկրաինական բանակի կողմից։ Սակայն ադրբեջանական լրատվամիջոցները (Caliber.Az)՝ հղում անելով Ադրբեջանի ռազմական շրջանակների պատկան աղբյուրներին, կիսվել են տեղեկատվությամբ այն մասին, որ պաշտոնապես Բաքուն Ուկրաինային ռազմական տեխնիկա չի մատակարարում։ Համապատասխանաբար հարցեր են առաջանում, ինչպե՞ս է այդ սպառազինությունը հայտնվել Ուկրաինայում։
Ենթադրություն կա, որ աֆրիկյան մի շարք երկրներ մատակարարվող ադրբեջանական ականանետերը, հակառակ երրորդ երկրներ զենքի հանձնումն ու վաճառքը արգելելու մասին գրավոր պայմանավորվածություններին, հայտնվել են Ուկրաինայում։ Ուկրաինայում այդ ականանետերի հայտնվելու վերաբերյալ Ադրբեջանի մտահոգության բացակայությունն անուղղակիորեն խոսում է ադրբեջանական կողմի՝ ուկրաինական բանակին զինելու մասնակցության մասին՝ հակառակ չեզոքության դիրքորոշմանը։
Չնայած Ադրբեջանի չեզոք դիրքորոշմանը, Բաքվի իշխանությունները Կիևին ցուցաբերում են ինչպես ուղիղ, այնպես էլ միջնորդավորված աջակցություն ՝ սկսած ուկրաինական զորքերին ԳՍՄ մատակարարումներից և վարձկանների աջակցությունից, վերջացրած երրորդ երկրների միջոցով սպառազինության մատակարարումներով՝ չկորցնելով այդ պատերազմում շահեկանորեն վաստակելու հնարավորությունը։
Աղվան Պողոսյան
քաղաքագետ, ՌԴ