regionmonitor.com. -ը «Արդյո՞ք Էրդողանը կշարունակի գործել Ալիևի հրահանգներով» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Երևանի և Անկարայի հարաբերությունների համատեքստում հաճախ կարելի է լսել այն կարծիքը, որ Թուրքիայի քաղաքականությունը Հայաստանի նկատմամբ որոշվում է Բաքվում, այլ ոչ թե Անկարայում։ Իհարկե, շատերը համաձայն չեն դրա հետ, շատերի մոտ դա ժպիտ և հարց է առաջացնում՝ արդյո՞ք կարելի է այդքան միամիտ լինել, չէ՞ որ Թուրքիան G20-ի անդամ է և տարածքով ու բնակչությամբ Ադրբեջանից առնվազն 8-9 անգամ մեծ է։ Այնուամենայնիվ, արդյո՞ք պետք է բացառել նման հնարավորությունը, մանավանդ հաշվի առնելով այն, որ այդ մասին խոսում ու նույնիսկ բողոքում են հենց Թուրքիայում։ Օրերս թուրքական լրատվամիջոցներից մեկը ուշագրավ հոդված է հրապարակել, որտեղ Ադրբեջանը և նրա առաջնորդը բնութագրվել են որպես «փոքր գործընկեր, մեծ խոչընդոտ»։ Հոդվածում ասվում է, որ Երևանը կամք և վճռականություն է ցուցաբերում Անկարայի հետ հարաբերությունների կարգավորման հարցում, իրականում նույն բանն են ուզում նաև Անկարայում, բայց…
«Ընկերներ, Հայաստանի հետ Թուրքիայի հարաբերությունների կարգավորման խոչընդոտը Ադրբեջանի նախագահ Ալիևն է»,- բացահայտ ընդգծել է թուրք սյունակագիր Հուրեմ Էլմաչչինը։ Ըստ հեղինակի, Անկարայում աճում է դժգոհությունն ու քննադատությունն այդ առնչությամբ. «Շատերն ասում են՝ այդ երբվանի՞ց է կրտսեր գործընկերն այդքան վճռորոշ դարձել մեր արտաքին քաղաքականության մեջ»։ Վերջերս Նյու Յորքում Փաշինյանի և Էրդողանի հանդիպումից հետո նաև թուրք ընդդիմադիր գործիչներից մեկն էր Էրդողանին կոչ արել Հայաստանի հետ հարաբերությունները դիտարկել այլ պետությունների նկատմամբ քաղաքականությունից առանձին։ Նշված քաղաքական գործչին, իհարկե, զայրացրել էր Ադրբեջանի «անշնորհակալությունն» ու «լկտիությունը», որը հակադրվել էր Էրդողանի այն հայտարարությանը, թե «Իսրայել կմտնենք այնպես, ինչպես մտել ենք Ղարաբաղ», որով փաստացի Ղարաբաղում հաղթանակը վերագրվել էր թուրքական կողմին:
Այնուամենայնիվ, չնայած Բաքվի «անշնորհակալությանը» և Ռուսաստանի հետ մերձեցման միջոցով Թուրքիայից հնարավորինս հեռու մնալու փորձերին, Էրդողանը շարունակում է Հայաստանի հետ հարաբերությունները կապել Ադրբեջանի հետ և պաշտպանել նրա շահերը։ Իրենք՝ թուրք պաշտոնյաները, չեն վարանում խոսել այդ մասին՝ անընդհատ հայտարարելով, որ գործում են Բաքվի հետ համաձայնեցված, բայց, ըստ էության, նրա խնդրանքով։ Վերջերս, օրինակ՝ Թուրքիայի տրանսպորտի նախարար Աբդուլքադիր Ուրալօղլուն հստակ հայտարարեց, որ Բաքուն բանակցություններ է վարում տրանսպորտային ուղիների ապաշրջափակման շուրջ, և Թուրքիան ուղղակիորեն ներգրավված չէ այդ բանակցություններում։ Եվ դա՝ չնայած այն հանգամանքին, որ խոսքը նաև Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հաղորդակցության մասին է։
Ըստ Հյուրեմ Էլմաչչինի, Էրդողանի քաղաքականությունը, որը դուրս է գալիս անգամ «մեկ ժողովուրդ, երկու պետություն» էմոցիոնալ կարգախոսից, հիմնականում պայմանավորված է տնտեսական գործոններով։ Հոդվածի հեղինակը հիշեցրել է, որ միայն 2024 թվականի հունվարին Ադրբեջանից Թուրքիա ներմուծումը կազմել է 477 մլն դոլար, իսկ փետրվարին՝ 343 մլն դոլար, այսինքն՝ տարվա կտրվածքով դա հսկայական ծավալների կլինի։ Ստացվում է այնպես, որ Էրդողանը Թուրքիայի տնտեսական անկայունության պայմաններում ստիպված է ընտրել Բաքվից ստացված գումարները և, բնականաբար, այդ շահերին ստորադասել Երևանի հետ հարաբերությունների կարգավորումը։ Կարևոր է նշել, որ նման կերպ Էրդողանը անտեսում է Թուրքիայի արևել յան շրջանների բնակիչների ցանկությունները, ովքեր թուրքական ԶԼՄ-ներում բազմիցս են կոչ արել բացել Հայաստանի հետ սահմանը, ինչը կարող է որոշակիորեն մեղմել նրանց ոչ այնքան բարենպաստ կյանքի պայմանները: Բայց արդյո՞ք միակ պատճառը Թուրքիայի և Ադրբեջանի տնտեսական շահերն են, որոնցում, ի դեպ, Բաքուն վերջերս սկսել է ուշագրավ «եսասիրություն» ցուցաբերել։
Իսկ Էրդողանի և Ալիևի անձնական շահերն այստեղ դեր չեն խաղո՞ւմ։ Թուրքիայի վերջին նախագահական քարոզարշավից շատ ժամանակ չէր անցել, երբ երկրաշարժից մի քանի ամիս անց Էրդողանը և Իլհամ Ալիևը ելույթ ունեցան թուրքական «Տեխնոֆեստում» և հայտարարեցին, որ ադրբեջանական փողերով (ավելի քան 100 միլիոն դոլար) Քահրամանմարաշում 1000 տուն է կառուցվելու, և այդ իրադարձությունը վերածեցին Էրդողանի և նրա քաղաքական ուժի PR արշավի: Բացի դա, ադրբեջանցի պատգամավորներն են ժամանակին Թուրքիայում քարոզարշավ իրականացրել հօգուտ Էրդողանի, կան նաև այլ նմանատիպ պահեր։ Այնուամենայնիվ, վերջին շաբաթների ընթացքում ակտիվացել են շփումները Երևանի և Անկարայի միջև։ Նեկայում հարց է այն, թե արդյո՞ք Անկարան կշարունակի հետևել իր՝ «Բաքվից կախված» քաղաքականությանը՝ ցույց տալով, որ չունի սեփական քաղաքականություն Կովկասում, մասնավորապես հարևան Հայաստանի հետ կապված։ Թուրքիան կշարունակի՞ իր՝ «Բաքվից կախված» քաղաքականությունը՝ անտեսելով անգամ այդ հարցով Անկարայում աճող դժգոհությունը։ Արդյո՞ք Թուրքիան ևս մեկ անգամ կհաստատի, որ Հայաստանի նկատմամբ իր քաղաքականությունը որոշվում է Բաքվում, այլ ոչ թե Անկարայում։